"Demir eksikliği anemisi, demirin hücre düzeyindeki işlevlerinden dolayı pek çok sistem ve dokuyu etkileyebilir, bu durumun en önemli etkilerinden biri sinir sistemi üzerindedir" diye konuştu. İstanbul Sağlık Üniversitesi Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi'nde görev yapan Dr. Dikme, çocuklarda demir eksikliğinin nedenlerini açıkladı. "Zamanında doğmuş bebekler ilk 6 ay boyunca anneden geçen depo demirini yeterli miktarda alır, bu nedenle bu dönemde demir eksikliği beklenmez. Ancak 6. aydan itibaren hızla büyüyen bebekler, anne sütünün demir ihtiyacını karşılamakta yetersiz kalır ve demir açısından zengin ek gıdalarla beslenmeleri gerekir. Günlük demir ihtiyacı yenidoğanlarda 1 mg'dır ve yaş ilerledikçe bu ihtiyaç artar" şeklinde bilgi verdi. Demir eksikliğinin nedenleri hakkında da bilgi veren Dr. Dikme, "Normalde az miktarda demir, deri ve mukozal yüzeylerden kaybedilir. Adet gören kızlarda ise adet kanamaları yoluyla demir kaybı yaşanabilir. Yetersiz demir alımı, hızlı büyüme dönemlerinde artan demir ihtiyacı veya demir emilimini etkileyen bağırsak sorunları, tekrarlayan kanamalar gibi durumlar demir eksikliğine neden olabilir" dedi.
İnek Sütü ve Demir Eksikliği
Demir eksikliğine yol açan etkenlerden biri olarak, bebeklerin anne sütü yerine inek sütü ile beslenmesini gösteren Dr. Dikme, “İnek sütündeki demir emilimi anne sütüne kıyasla oldukça düşüktür; yaklaşık %10. Ayrıca aşırı inek sütü tüketimi, diğer besin maddeleri ve demir içeren ilaçların emilimini engelleyebilir. İnek sütü proteini bağırsaklarda gizli kanamaya neden olabilir. Bu yüzden çocuklarda inek sütü tüketimi 500 mL ile sınırlandırılmalıdır. Ek olarak, 6 aydan sonra bebeklere demirden zengin gıdalar verilmelidir" şeklinde uyarıda bulundu.
Türkiye'de Demir Eksikliği Oranı
Demir eksikliğinin yaygın bir besin eksikliği sorunu olduğuna dikkat çeken Dr. Dikme, Türkiye'de çocuklarda demir eksikliği oranının bölgeler arasında değiştiğini belirtti. “Ülkemizde yapılan çalışmalar demir eksikliğinin çocuklar arasında %6.5 ile %42 arasında değiştiğini göstermektedir. Batı Avrupa'da ise 5 yaş altı çocuklarda bu oran %10-20 arasındadır. Türkiye'deki yüksek oranlar, demirden zengin besinlerin yetersiz tüketiminden kaynaklanmaktadır" diye konuştu. Sağlık Bakanlığı'nın “Demir Gibi Türkiye Programı” kapsamında 2004 yılından itibaren 4-12 aylık bebeklere ücretsiz demir desteği sağlandığını ve 13-24 aylık bebekler için demir tedavisi uygulandığını belirten Dr. Dikme, bu program sayesinde demir eksikliği anemisinin sıklığının %30'lardan %6.3'e düşürüldüğünü söyledi. "Bu programın devamlılığı aileler için oldukça önemlidir" şeklinde ekledi.
Demir Eksikliği Belirtileri
Dr. Dikme, çocuklarda demir eksikliği anemisinin genellikle semptomsuz olabileceğini ve çoğu zaman rutin kan testlerinde fark edildiğini ifade etti. “Demir eksikliği anemisinin en belirgin semptomu solukluktur, bu genellikle avuç içlerinde, tırnak yataklarında ve konjonktivada görülür. Aneminin şiddetli olduğu durumlarda ise yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık, saç ve tırnaklarda kırılmalar gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca ‘Pika’ olarak bilinen kâğıt, toprak gibi maddelerin yenmesi de demir eksikliğinin işaretidir. Bu yüzden düzenli kan testleri yaptırmak önemlidir” dedi.
Demir Eksikliği ve Enfeksiyon Riski
Demir eksikliğinin çocuklarda bazı hastalıklara neden olabileceğini belirten Dr. Dikme, “Demir eksikliği anemisi, özellikle 2 yaş altındaki çocuklarda sinir sistemi sorunlarına yol açabilir ve beyin gelişimini etkileyebilir. Bu çocuklarda nöbetler, uyku bozuklukları ve gelişim gerilikleri yaşanabilir. Daha büyük çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ve okul başarısında azalma gibi sorunlar görülebilir. Ayrıca demir, bağışıklık sistemi için önemlidir, bu yüzden demir eksikliği olan çocuklarda enfeksiyon sıklığı artar” dedi.
Demir İçeren Besinler ve Beslenme Önerileri
Demir açısından zengin besinler arasında kırmızı et, karaciğer, balık ve yumurta sarısı gibi hayvansal kaynaklar bulunmaktadır. Ayrıca kuru fasulye, nohut ve mercimek gibi baklagiller de iyi demir kaynaklarıdır. Çocukların bu besinleri haftada en az üç-dört kez tüketmeleri gerektiğini vurgulayan Dr. Dikme, C vitamini açısından zengin sebzelerin demir emilimini artırdığını belirtti. Fitatlar ve tanin içeren besinlerin tüketiminin ise sınırlandırılması gerektiğini ekledi.
Fast-Food ve Demir Eksikliği
Dr. Dikme, fast-food tüketiminin demir eksikliğine yol açabileceğini belirtti. “Fast-food, genellikle yüksek tuz, yağ ve şeker içeren, ancak vitamin ve mineral açısından fakir besinlerdir. Bu tür yiyecekler demir ve diğer besin maddelerinin eksikliğine neden olabilir ve obezite gibi sağlık sorunlarına yol açabilir” dedi.