Halk arasında kireçlenme olarak bilinen osteoartrit, yaygın bir eklem iltihabıdır. Çoğunlukla 45 yaşından sonra başlar, vücuttaki herhangi bir eklemi etkileyebilir. En sık etkilediği eklemler eller, kalça, diz ve omurgadır. Çünkü omurganın en hareketli bölgeleri bu alanlardır. Omurlara fazla yüklenilmesi ve kemiklerin uçlarındaki koruyucu kıkırdak yapının zamanla azalması sonucunda ortaya çıkar.
Osteoartritte eklem kıkırdak yapısında bozulma oluşur. Bunun sonucu olarak eklem kıkırdağının altındaki kemik dokusunda değişiklikler meydana gelir. Kemikteki büyümeler ve eklem kenarındaki çıkıntılar eklemlerin normal yapısını bozarak, hareketlerde kısıtlanmaya ve ağrıya neden olur.
Osteoartrit neden oluşur?
Bazı eklemlerin neden daha çok etkilendiği kesin bilinmemektedir. Ancak osteoartrit gelişme riskini artıracak bazı faktörler vardır. Bunlar:
Yaş: Osteoartrit orta ve ileri yaşın hastalığıdır. 40 yaşından önce görülmesi nadirdir. Yaşlanma ile eklem kıkırdağında değişiklikler oluşur buna bağlı olarak dayanıklılığı azalır. Bu nedenle yaş ilerledikçe osteoartrit görülme sıklığı artar. Cinsiyet: Kadınlarda osteoartrit gelişme ihtimali daha yüksektir, ancak bunun nedeni bilinmemektedir.
Kalıtımsal faktörler: Kıkırdak içeriğindeki maddeler kalıtımsal olarak belirlenmektedir. Bu nedenle de özellikle el osteoartritinde kalıtımsal faktörlerin rol oynadığı artık bilinmektedir.
Yıpranma ve aşınma (mekanik faktörler): Yıllar içinde oluşan tekrarlayıcı küçük travmalar eklemin yük taşıma yeteneğini bozmakta ve kıkırdak yıkımına neden olarak osteoartrite yol açmaktadır. Özellikle kilolu kişilerde diz gibi yük binen eklemlerde osteoartrit gelişimi buna bağlıdır.
Kemik ve eklemi etkileyen diğer hastalıklar: Gut, Romatoid artrit, diabetik nöropati, paget hastalığı, septik artrit ve doğuştan kalça çıkığı gibi hastalıklar osteoartrit gelişme riskini artırırlar.
Kalsiyum metabolizması bozuklukları,
Kalsiyum oranının kemiklerden çok kanda olması sebebiyle ortaya çıkar.
Belirtileri nelerdir?
Osteoartrit belirtileri genellikle yavaş gelişir ve herhangi bir zamanda şiddetlenebilir. Bu belirtiler şunlardır:
Ağrı; en sık şikayettir. Başlangıçta hareket sırasında ya da günün ilerleyen saatlerinde ağrı oluşur ve dinleme ile rahatlama olur. Eklem kıkırdağındaki bozukluklar ve aşınma ilerledikçe istirahat sırasında da ağrı görülebilir.
Tutukluk; sabahları veya uzun süren hareketsizlikten sonra ortaya çıkar. Oldukça kısa sürer, nadiren 15 dakikanın üzerine çıkar.
Eklem hareketlerinde kısıtlanma; hastalığın ileri dönemlerinde görülebilir ve kişinin günlük yaşam işlevlerini aksatacak düzeylere ulaşabilir. Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklem şiş gibi görülebilir. Ancak gerçek şişlik ve sıcaklık artışı nadiren görülür. Oldukça nadir olmakla birlikte deformiteler (şekil bozuklukları) görülebilir. Osteoartrit ilerleyici bir hastalıktır. Yakınmalar zaman zaman azalır veya geçerse de yıllar içinde problemler artarak sürebilir.
Osteoartrit teşhisi nasıl konulur?
Eklemlerde ağrı, tutukluk ve şişliği olan hastalar mutlaka doktora başvurmalıdır.
Doktorunuz şikayetlerinizin kesin nedenini belirlemek için bazı incelemeler isteyebilir :
- Direkt radyografi (Röntgen filmi): Eklem röntgen filmlerinin çekilmesi osteoartrit tanısını koyarken yardımcı olur. Ancak, röntgen filmlerinde osteoartrite ait bulguların olması o eklemde yakınmaların olacağı anlamına gelmeyeceği gibi yakınmaların hangi şiddette olduğunu da göstermez.
- Kan testleri: Osteoartrit tanısını koyduran bir kan testi yoktur ancak bazıları osteoartriti diğer romatizmal hastalıklardan ayırt etmede yardımcı olurlar.
- Eklem sıvısının incelenmesi: Özellikle eklem şişliği olan hastalarda eklem sıvısının incelenmesi osteoartritin başka hastalıklardan ayırımında gerekli ve faydalı olabilir.
Osteoartit nasıl tedavi edilir?
Tedavi, hastalığın evresi ve şiddetine uygun bir şekilde planlanır. Osteoartrit tedavisinde amaç;
- Hastanın ağrısının giderilmesi
- Hareketlerdeki kısıtlanmanın ve günlük yaşam aktivitelerindeki zorlukların giderilmesi,
- Hastalığın ilerlemesinin engellenmesi.
Tedavide ilk basamak hastanın eğitimidir. Hasta öncelikle hastalığı konusunda bilinçlendirilmelidir. Ağır egzersizlerden ve zedelenmiş eklemin aşırı kullanılmasından sakınılmalıdır. Kilo verilmesi ile aşırı yük taşıyan eklemlerde osteoartrite bağlı şikayetler azalır. Ağrılı dönemlerde hastaya istirahat önerilir. Fizik tedavi ve egzersiz tedavinin en önemli unsurlarıdır. Mutlaka öncesinde bir fizyoterapiste danışanız gerekmektedir.
En çok kimlerde görülür?
- Diyabet hastalarında,
- Sporcularda,
- 45 yaş üstü insanlarda,
- Menopoz döneminde olan kadınlar,
- Kalsiyum esaslı fosfat bağlayıcılar kullanan kişiler.
Artrozdan korunmak için ne yapılmalıdır?
Eklemlerde artroz oluşmasını önlemek için en önemli faktör obeziteden kaçınmaktır.. Aşırı kiloların eklemde oluşturduğu anormal yükler, kıkırdak dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar ve beklenenden çok daha erken yaşta artroz görülmesine neden olur. Hastalık başladıktan sonra da kilo vermek çok önemlidir, kilo vererek hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve yakınmalar azaltılabilir.
Düzenli ve zorlayıcı olmayan egzersizler eklem sağlığı için önemlidir. Haftada en az 2 kez 30-45 dakikalık orta yoğunluklu aerobik egzersizler, hem genel sağlık hem de eklem sağlığı için oldukça faydalıdır. Pilates ,yüzme, yürüyüş, bisiklet, golf gibi sporlar ileri yaşlarda bile yapılabilir.
Eklem yaralanmaları uygun şekilde tedavi edilmelidir.
Osteoporozu (Kemik erimesi) engellemek için uygun Kalsiyum desteği ve gerektiğinde hormon kullanımı önemlidir. Osteoporoza bağlı gelişen kemiklerin şekil bozuklukları, (örneğin bacak eğrilikleri), eklemin bir bölgesine aşırı yük bindirip erken aşınmalara yol açabilir.
Belirli meslekler ve sporlarda, tekrarlayıcı zorlayıcı hareketler ve uygun olmayan pozisyonlarda uzun süre kalmak, eklem sağlığını olumsuz etkiler. Uzun süreli çömelme pozisyonunda çalışan ve ağır kaldıran madencilerde diz ekleminde, haltercilerde bel ve köprücük kemiğinin uç ekleminde, kırıcı delici kullanan işçilerin omuz ekleminde aşınmalar görülebilir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyonda neler yapılır;
Ağrı kontrolü için; Elektroterapi yöntemlerinden faydalanılır, sıcak ve soğuk uygulamalar, ultrason gibi işlemler ağrıyı kontrol altına almada destekleyici uygulamalardır. İlerlemiş düzeyde ki kireçlenmelerde bacak boyu eşitsizlikleri görülebilir. Bu gibi durumlarda tabanlık ve kanedyen desteği kullanılabilir.
Eklem hareketlerindeki donukluk ve kısıtlılık (limitasyon) için fizyoterapistiniz tarafından egzersizler yaptırılır.
Kas kuvvetindeki azalma için yapılacak olan kuvvetlendirme egzersizleri ile ekleme binen yüklerin kaslar yardımıyla azaltılması ve kişinin bağımsızlaştırılması hedeflenir.
Tüm uygulamalarda amaç kişinin ağrısız bir şekilde ve fonksiyonel olarak günlük yaşam aktivitelerini yapabilmesidir. Egzersizle şikayetlerin tekrar etmemesi ve ömür boyu konforlu yaşam sağlanması hedeflenir. Bilinçsiz yapılan egzersizler eklemlerde aşırı yüklenmelere neden olarak aşınmalara neden olabilir. Her insanın boyu, kilosu, cinsiyeti, yaşı, beslenmesi, gün içerisinde yaptığı aktiviteler farklı olduğu için egzersizlerinin de kendine özel olması gerekir. Size uygun egzersiz programını fizyoterapistiniz size uygun olarak düzenleyecektir.
İlaç tedavisi: Osteoartritte ağrı kesici ve iltihap dağıtıcı ilaçlar hastalığın belirli dönemlerinde doktor kontrolü altında kullanılmaktadır.
Eklem içi enjeksiyon: Uzman hekiminizin önermesi halinde eklem şişliğinin olduğu dönemlerde eklem içine kortizon enjeksiyonu yapılabilir. Bunun yanı sıra eklem içine eklem kayganlığını arttıran ilaçlar enjekte edilebilir. Şu ana kadar saydığımız tedavilerden fayda görmeyen ve hastalığı günlük yaşam aktivitelerini ileri derecede bozan hastalara cerrahi tedavi (ameliyat) önerilebilir.
