Buna göre, sosyal koruma harcamaları 2023 yılında yüzde 108,6 oranında bir artış göstererek toplamda 2 trilyon 693 milyar 497 milyon TL'ye ulaştı. Bu artış, Türkiye'deki sosyal koruma alanındaki harcamaların önemli bir yükseliş gösterdiğini ve devletin sosyal yardımlara olan katkısının arttığını ortaya koyuyor.
Sosyal Koruma Yardımları: Yüzde 98,2’lik Pay
Sosyal koruma harcamalarının büyük bir kısmı, sosyal koruma yardımları olarak gerçekleşti. Bu yardımların toplamı, 2 trilyon 645 milyar 267 milyon TL'yi buldu ve toplam sosyal koruma harcamasının yüzde 98,2'sini oluşturdu. Sosyal koruma yardımlarının içinde en büyük payı, emekli ve yaşlılara yapılan yardımlar aldı. Bu alandaki harcama 1 trilyon 175 milyar 190 milyon TL olarak kaydedildi. Diğer önemli harcama kalemleri arasında ise hastalık ve sağlık bakımı ile dul/yetim yardımları bulunuyor. Hastalık ve sağlık bakımı harcamaları 809 milyar 343 milyon TL olarak belirtilirken, dul/yetim yardımları ise sosyal koruma harcamalarının önemli bir kısmını oluşturdu.
Sosyal Koruma Harcamalarının GSYH İçindeki Payı
Sosyal koruma harcamalarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2023 yılında yüzde 10,1 olarak hesaplandı. Bunun yanında, sosyal koruma yardımlarının GSYH içindeki payı ise yüzde 10 olarak gerçekleşti. Bu veriler, Türkiye’nin ekonomik yapısının önemli bir kısmının sosyal güvenlik sistemine ayrıldığını ve devletin sosyal yardım alanındaki yükünün arttığını gösteriyor.
Risk ve İhtiyaç Gruplarına Yönelik Harcamalar
Sosyal koruma harcamalarında risk ve ihtiyaç gruplarına yönelik yapılan harcamalar da dikkat çekici. En büyük pay, emekli ve yaşlılara yapılan harcamalardan geliyor ve bu grubun harcamaları toplamın yüzde 4,4’ünü oluşturuyor. İkinci sırada ise hastalık ve sağlık bakımı harcamaları yer almakta ve bunlar toplam harcamanın yüzde 3'ünü oluşturuyor. Son olarak dul ve yetimlere yapılan yardımlar, harcamaların yüzde 1'lik kısmına denk geliyor.
Şartlı Yardımların Artışı
Sosyal koruma yardımlarının yüzde 13,3’ü, şartlı yardımlar olarak verilmiş durumda. Şartlı yardımlar, yardımın alıcıların belirli koşulları yerine getirmesi halinde yapılmasını sağlayan bir sistemdir. Şartlı yardımlar içinde en büyük payı, aile ve çocuk yardımları aldı. Bu alandaki harcama yüzde 51,2’yi oluşturdu. Diğer büyük payı ise engelli ve malul yardımları aldı ve yüzde 17,7’lik bir paya sahip. Ayrıca, hastalık ve sağlık bakımı yardımları da şartlı yardımlar içinde önemli bir yer tutuyor ve yüzde 13,4’lük bir paya sahip.
Nakdi Yardımların Öne Çıkması
Sosyal koruma yardımlarının yüzde 63'ü nakdi olarak verilmiştir. Nakdi yardımların en büyük payı, emekli ve yaşlılara yapılan yardımlarla ilgili. Bu kalem, nakdi yardımların yüzde 70,1’ini oluşturuyor. Ayrıca, dul ve yetim yardımları da nakdi yardımların önemli bir kısmını kapsıyor ve yüzde 15,4’lük bir paya sahip. Aile ve çocuk yardımları ise nakdi yardımlarda yüzde 5,4’lük bir payla takip ediyor.
Sosyal Koruma Gelirlerinin Kaynakları
Sosyal koruma gelirlerinin nasıl toplandığına bakıldığında ise önemli bir tablo ortaya çıkıyor. Sosyal koruma gelirlerinin yüzde 39,6'sı devlet katkılarından sağlanırken, yüzde 29,7’si işverenlerin sosyal katkılarından elde edilmiştir. Ayrıca, koruma kapsamındaki bireylerin yaptığı sosyal katkılar, sosyal koruma gelirlerinin yüzde 23,9’unu oluşturuyor.
Sosyal Koruma Kapsamındaki Maaş Alan Kişi Sayısı Artış Gösterdi
Sosyal koruma kapsamında emekli/yaşlı, dul/yetim ve engelli/malul maaşı alan kişi sayısı, 2022 yılında 14 milyon 851 bin iken, 2023 yılında yüzde 13,8 oranında bir artışla 16 milyon 893 bin kişiye yükseldi. Bu artış, sosyal koruma sisteminin kapsamının genişlediğini ve daha fazla insanın sosyal yardımlar kapsamında olduğunu gösteriyor. Ayrıca, sosyal koruma kapsamında maaş yardımı alan kişi sayısı da 2023 yılında 17 milyon 719 bin kişiye çıkmış durumda. Bu rakam, 2022 yılına göre önemli bir artış yaşandığını gösteriyor.
TÜİK tarafından açıklanan 2023 yılı sosyal koruma harcamaları, Türkiye’deki sosyal güvenlik sisteminin giderek güçlendiğini ve devletin bu alanda önemli bir bütçe ayırdığını gösteriyor. Sosyal yardımların daha fazla insana ulaştığı, şartlı yardımların ve nakdi yardımların arttığı bu dönemde, sosyal koruma sisteminin önümüzdeki yıllarda daha fazla kişi ve aileyi kapsayarak, sosyal güvenlik anlamında daha sağlam bir yapı oluşturması bekleniyor.